پاوه یکی از شهرهای شمالی استان کرمانشاه و مرکز شهرستان پاوه است که در مجاورت مرز ایران و خارج (اقلیم کردستان) قرار دارد. به دلیل ساختار پلکانی، پاوه ملقب به شهر هزارماسوله است. منطقه‌ای که پاوه در آن واقع است بسیار خوش آب و هوا است و در کنار کوهستان شاهو قرار گرفته‌است. ساکنین این شهر کرد بوده و به گویش هورامی تکلم می‌کنند. (تعدادی از روستاهای پاوه به گویش جافی تکلم می‌کنند)

وجه تسمیه

پاوه از مناطق زیبای استان کرمانشاه و مرکز اورامانات (اورامان)(هورامان) که شامل شهرستان‌های پاوه روانسر جوانرود و ثلاث است. نام پاوه را به «پاو» سردار یزدگرد سوم - آخرین پادشاه ساسانی - منسوب می‌دانند که جهت جلب حمایت مردمان کرد، روانه این منطقه‌شد و مورد احترام اهالی قرار گرفت. بعدها به خاطر تجلیل از آن سردار، این ناحیه را پاوه نامیدند، که در کتاب‌های عربی فاوج آمده‌است. پس از اسلام فاوج نام گرفت سپس به پاوه تغییر نام یافت.

عده‌ای دیگر معتقدند که واژه پاوه به معنی پایدار و ثابت (ایستاده در گویش هورامی) است. هم چنین معنای کلمه هورامان از اورتن (اورامان) نام یکی از سرودهای دینی زرتشتیان گرفته شده‌است. قلعه دژ و پاسگه که هنوز در پاوه وجود دارند بازمانده و باروی عهد آن سردار است. ظاهراً در محلی نزدیک پاوه که اکنون جنگاه گفته می‌شود مردم پاوه با سعدوقاص جنگیده‌اند.

پیشینه

در سال ۱۱۵۱ (هجری قمری) نادر شاه افشار پس از غلبه بر سردار مشهور عثمانی توپال عثمان پاشا و فتح بغداد به هنگام عبور از اورامانات تمامی مردم منطقه پرجمعیت فاوج (همان پاوه) که مردان دلیر و جنگجویی بودند و در عین حال هم تیر اندازان ماهر و هم باروت سازان قابلی بودند به سمت استرآباد کوچ داد که هم عاملین تجهیز سپاه او باشند و هم سدی عظیم در برابر ترکمن‌ها، که هرازگاه به استرآباد و اطرافش شبیخون می‌زدند و غارت می‌کردند؛ نادرشاه مسئولیت مردم فاوج را برعهده شخصی به نام میرزا شفیع بیک پاوه‌ای گذاشت که با انسجام واتحاد این طایفه، ترکمن‌ها میخکوب شدند. پس از سرکوب ترکمن‌ها توسط مردم فاوج (پاوه) نادر شاه اجازه برگشت به آن‌ها را نداد (البته به احتمال بسیار زیاد خود بزرگان مردم پاوه نیز خود تمایلی به برگشت نداشتند؛ چون زمینهایی که در کردکوی به پاس خدماتشان در اختیار آن‌ها گذاشته شده بود بسیار حاصلخیز تر و مرغوب تر بودند) و آن‌ها را را در منطقه ای از گلستان که بعدها به مناسبت کرد بودن آن‌ها کردکوی نام گرفت اسکان داد. این اسارت و تبعید مردم فاوج (همان پاوه) که حدود سیصد سال قبل رخ داد به تبعید تمامی مردم فاوج (همان پاوه) منجر گردید؛ به حدی که این منطقه خالی از سکنه شد (در واقع مردم کردکوی نوادگان فاوجی‌های تبعید شده هستند و اجداد آن‌ها از زمانهای باستانی در پاوه ساکن بوده‌اند) و بعدها عشایر و ایلهای هورام و جاف (مثلا ایل جاف ولدبیگی) که در حال ییلاق و قشلاق در اورامانات بودند با مشاهده خالی از سکنه شدن این منطقه خوش آب و هوا و حاصلخیز در این منطقه سکونت یافتند و پاوه امروزی را تشکیل دادند که قدمت این شهر جدید به بیشتر از سیصد سال نمی‌رسد.

البته امروزه شجره نامه‌ها و اسنادی توسط برخی طایفه‌های ساکن در پاوه در دست است که بر اساس آن‌ها قدمت سکونت گاه اجداد خود را به ۸۰۰ سال و حتی صدر اسلام نیز می‌رسانند که تحقیقات در خصوص این شجرنامه‌ها ثابت کرده‌است که این شجره نامه‌ها تخیلی بوده و تناقضات غیرقابل اغماضی در آن وجود دارد و هیچ‌کدام از این شجره نامه صحیح نمی‌باشند.

شهر پاوه

شهر زیبا و تاریخی پاوه با قدمت تاریخی بیش از ۳ هزار سال، به فاصله ۱۱۲ کیلومتری از مرکز استان و ۴۵ کیلومتری تا نقطه صفر مرزی قرار دارد. سازه‌ها و منازل مسکونی در این شهر به گونه‌ای طراحی شده‌است که در بیش‌تر موارد پشت‌بام خانه‌ای که در ارتفاع کم‌تری از دامنه کوه ساخته شده‌است حیاط منزلی است که چند متر بالاتر ساخته شده‌است. به همین دلیل پاوه را شهر هزار ماسوله می‌نامند. پاوه در گذشته ۹ محله داشته که ساکنان اصلی شهر در این قسمت‌ها ساکن بوده‌اند و عبارتند از: «میرائاوا»، «شه خه لیان»، «سه ردی»، «قدیم شار»، «ئاسنگران»، «پشته»، «قلاخوان»، «فیض ئاوا»، «سواره یا زواره».

مردم پاوه در گذشته باغدار و دامدار بوده‌اند. این دو حرفه امروزه از رونق خود افتاده‌اند و بخصوص قانون ارث تأثیر بسیاری در قطعه قطعه شدن باغ‌های شهر دارد. امروزه پاوه بیشتر یک شهر توریستی خدماتی می‌باشد.

خیابانها

1. خیابان ۲۶مرداد: این خیابان از ترمینال کرمانشاه شروع تا میدان مولوی امتداد دارد.
2. خیابان مولوی: از میدان مولوی شروع و به میدان شهداء (فلکه فرمانداری) منهی می‌شود.
3. خیابان مرکزی –سراب هولی کمربندی گردشگری –آرامگاه امام غزالی امام خمینی رسالت تکیه
4. پاوه یک شهر طولیست. طول شهر پاوه که از دوریسان تا نوریاب امتداد دارد حدود ۱۰ کیلومتر است. پاوه کلاً سه خیابان اصلی و چندین خیابان فرعی دارد. خیابانی که از ترمینال کرمانشاه به سمت شهر امتداد می‌یابد در جنب بیمارستان به دو شاخه تقسیم می‌شود شاخه‌ای به نام خیابان ۲۶ مرداد تا میدان مولوی و سپس با نام خیابان مولوی به فلکه فرمانداری (میدان شهداء) منتهی می‌شود؛ که البته در آنجا نیز انشعاباتی یافته و به خیابانهای صلاح الدین ایوبی، امام غزالی، مرکزی وآرامگاه منتهی می‌گردد.

مساجد

تکایا

در پاوه دو تکیه موجود می‌باشد: تکیه مرحوم حاج شیخ نصرالدین خالصی رهبر طریقت قادری و تکیه و خانقاه نقشبندی که مرکز تجمع دراویش حضرت شیخ حسام الدین نقشبندی است.

مراکز علمی

• دانشگاه پیام نور
• دارالعلوم اسلامی نجار
• دانشگاه علمی کاربردی

اقتصاد

• صنایع دستی: «چه خورانک مه ره ز»، «کلاش»، «شال»، «فره نجی»، “هه لاوه”۴ و ….
• کشاورزی: که در پاوه بیشتر باغداری است؛ که شامل درخت گِردو و پرورش انار است.
• دامداری: که سابقه طولانی دارد و البته امروزه در پاوه رونق چندانی ندارد.
• صنایع دستی بی‌نظیر مانند: چوخه و رانک (لباس مردانه)، کلاش (گیوه)، نمدمالی، گلیم و جاجیم‌بافی، فرنجی‌سازی و فرش‌بافی.

هم‌چنین از محصولات صادراتی شهرستان پاوه می‌توان به گردو، بادام، انگور، انجیر، فراورده‌های دامی و… اشاره کرد.

کشاورزی و دام داری

بیش‌تر مردم پاوه به علت داشتن آب و هوای مناسب، به کشاورزی و دام‌داری اشتغال دارند. محصولات کشاورزی شهرستان پاوه؛ گردو، آلوچه، روغن، پشم، میوه، توتون، بادام، انگور، انجیر، و سقز است. آب کشاورزی از چشمه (سراب هولی) و رود و آب آشامیدنی شهر از سراب هولی فراهم شده‌است.

جاذبه‌های گردشگری

اگر از بعد صنعت جهانگردی که می‌رود تا رتبه نخست را در انواع تجارت جهانی به خود اختصاص دهد، به پاوه نگاه کنیم و آن را به دو جاذبه صنعت جهانگردی تقسیم کنیم، پاوه این موقعیت‌ها را دارد:

• کوهستان‌ها: مانند «شاهو»، «آتشگاه»، «کریسان»، ” سیمله”، ” ریاوکو و …
• چشمه‌ها و آبشارها: مانند «ئورینج”های “ویمیر»، «هانه برالو»، «هانه ساو» و برای آبشار می‌توان از «شلماو» نام برد.
• یخچال‌های طبیعی: مانند «پیازدول»، «میشیاو»
• جنگل‌ها: سراسر پاوه و هه ورامان پوشیده از جنگل‌های طبیعی با درخت‌هایی است که ارتباط نزدیکی با نوع تغذیه شهر و منطقه دارند. مانند ” مرخیل”

مکان‌های دیدنی و تاریخی

• معماری و سکونت گاه‌های انسانی: خود شهر که بافت پلکانی دارد
• آرامگاه‌ها و مقبره‌ها: مانند آرامگاه کوسه هجیج، آرامگاه “سید محمد اصفهانی ”، زیارتگاه «پیرپرچن»
• اماکن متبرکه: مانند مسجد «حضرت عبدالله»، مسجد «خضر زنده»
• موزه‌ها: موزه مردم‌شناسی فرهنگی
• مکان‌های تاریخی: مانند مجسمه پیر میردوک که البته بر اثر فعالیت سودجویان این مجسمه تخریب شده و تنها مکان این مجسمه تاریخی، با نام پیر میردوک باقی‌مانده‌است.

مواد غذایی

از لحاظ تغذیه باید از غذاهایی نام برد که مخصوص پاوه و هورامان اند؛ «دوینه»، «کلانه»، «شه له مین»، «خورشت هلو»، «خورشت خلال بادام» و …. شیرینی‌های محلی مثل «نیمه فیس»، «نوخورجانه» (کلوچه)، «گیته مژگه»، «شیلکینه»، «شکر له‌می»، «پشیه» و …. محصولات باغی هم غالباً عبارتند از: گردو، گلابی، توت، انجیر، سیب، انار، بادام، انگور و ….

گیاهان

از جمله گل‌های وحشی منطقه می‌توان به: «سوره هراله»، «چنور»، «بوژانه»، «ورکه‌مر»، «شب بو»، «گل سوسن»، «برزه‌لنگ» اشاره کرد. گیاهان وحشی که برای طب یا به صورت خوراک از آنان استفاده می‌شود عبارتند از: «ریواس»، «سوره بنه»، «کنی‌وال»، «گزنه»، «گل گاو زبان»، «به‌ره‌زا»، «پیچک»، و …. درخت‌ها و درخت چه‌های خودرو جنگل‌های پاوه: گلابی، بلوط، ون، تمشک و ….

صنایع دستی

صنایع دستی این منطقه هم عبارتند از: گیوه دوزی، کلاه‌دوزی، چوخا بافی، موج بافی، سجاده بافی و ….

مراسم سنتی اجتماعی- مراسم مذهبی

مراسم مذهبی مانند مراسم عرفانی و ذکر که در تکیه و خانقاه برگزار می‌شوند. مراسم سنت‌های اجتماعی مانند تولد نوزاد، عروسی و … بخصوص در روستاهای اطراف پاوه این مراسم به خوبی حفظ شده‌اند.

جغرافیا

روستا نشینی، شهرنشینی که شکل خاص خود را منطقه دارد و بسیار دیدنی می‌باشد.

آب و هوا

منطقه‌ای که پاوه در آن واقع شده، بسیار خوش آب و هوا بوده و در کنار کوهستان اورامانات (در میان دو کوه شاهو و آتشگاه) بنا گردیده‌است. آب و هوای منطقه نسبتاً سرد، مایل به اعتدال و نیمه مرطوب می‌باشد. هم‌چنین وجود چشمه‌های فراوان، آب‌های روان، همراه با جنگل‌ها، مراتع و باغات سرسبز جلوه خاص و زیبایی به این منطقه بخشیده‌است.

مردم

مردم شهرستان پاوه مسلمان و پیرو مذهب اهل سنت (شافعی مذهب) می‌باشند. هورامیهای منطقه کندوله وشمال ایران شیعه مذهب وهورامیهای منطقه دالاهو وگهواره بر آیین یارسان هستند.

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۲۵٬۷۷۱ نفر (۷٬۹۳۲ خانوار) بوده‌است.

شهرستان پاوه

مرکز این شهرستان شهر پاوه است که درَ ۲۱°۴۶ طول جغرافیایی وَ ۰۳°۳۵ عرض جغرافیایی و ارتفاع ۱۵۴۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است. براساس سرشماری سراسری سال ۱۳۹۰ جمعیت این شهرستان ۵۷۸۱۳نفر برآورد شده‌است. پاوه مرکز شهرستان پاوه در ۱۱۲ کیلومتری راه کرمانشاه – پاوه قرار دارد. پاوه در ۵۶۶ کیلومتری تهران قرار گرفته‌است. شهر پاوه در کنار دره‌های سرسبز قد برافراشته و رود پاوه رود از جنوب شهر می‌گذرد. آب و هوای منطقه نسبتاً سرد و مایل به معتدل مرطوب است.

قابلیت‌های گردشگری شهرستان پاوه

شهرستان پاوه و منطقه هورامان به دلیل داشتن جاذبه‌های فراوان طبیعی و تاریخی، قابلیت جذب گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را داشته و از پتانسیل‌های خوبی در این زمینه برخوردار می‌باشد. از دیدنی‌های این منطقه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کوه‌های سر به فلک کشیده شاهو با ارتفاع ۳۳۹۰ متر و آتشگاه با ارتفاع۲۳۸۹ متر
• غارهای دیدنی و وسیع، مانند غار قوری قلعه (بزرگ‌ترین غار آبی آسیا و جز شکیل‌ترین غارهای جهان)
• رودخانه بزرگ سیروان و دره‌های عمیق امتداد آب این رودخانه.
• چشمه بزرگ آب معدنی بل «منسوب به یکی از خدایان آب بابلی‌ها» که محل خروج این آب جایی زیبا و دیدنی در روستای هجیج است.
• آثار باستانی نظیر باقی‌مانده دومین آتشکدهٔ بزرگ ایران (کوه آتشگاه) در دوره پیامبر زردشت که ۷۵۰ سال قبل از اسلام فعال بوده‌است.
• جاده کمربندی (درنیشه) که نمای پاوه را همچون بوم نقاشی به نمایش می‌کشد.
• پارک زیبا و تفریحی کویمکال.
• تفرجگاه بسیار زیبای (ویمیر) واقع در دامنه کوه شاهو.
• منطقه گردشگری دالانی با طبیعتی زیبا و بکر واقع در بخش نودشه.
• سد زیبای داریان که بر روی رودخانه خروشان سروان بسته شده و مناظر بدیعی را ایجاد نموده‌است.
• آرمگاه سید عبیدالله برادر تنی علی بن موسی الرضا (ع) واقع در روستای هجیج.
• آرامگاه سلطان اسحاق واقع در روستای شیخان.
• قلعه‌های پاسگه واقع در بین راه پاوه به دشه. بقایای این قلعه باستانی بر روی تپه‌ای در کنار جاده پاوه به دشه دیده می‌شود.
• قلعه دژ یا (قه لا دزی) متعلق به دورة ساسانی است که بر بلندای شهر پاوه ساخته شده وبقایای آن موجود است.
• مسجد جامع پاوه که بر بقایای آتشکده‌ای از دوران ساسانی ساخته شده‌است و بنای آن را به عبدالله بن عمر فرزند عمربن خطاب نسبت می‌دهند.
• آتشگاه که ویرانه‌های آتشکده‌ای زرتشتی بر بالای کوه آتشگاه در جنوب شهر پاوه است. مقبره امامزاده سیدمحمود اصفهانی متعلق به دورة صفویه واقع در جاده سراب هولی.
• پاوه و هورامان چنان دارای طبیعت بکر و زیباییست که جای جای آن را می‌توان منطقه تفریحی قلمداد کرد مناطقی همچون تفرجگاه‌های سریاس و دالانی و نویجر و سیروان و کوسه هجیج و سلطان اسحاق که هر ساله هزاران نفر را از مناطق دیگر به این شهرستان می‌کشاند.

واما از مناطق دیدنی و تفریحی شهر پاوه می‌توان به مکانهای ذیل اشاره کرد:

1. ییلاق بسیار زیبای ویمیر
2. سراب هولی
3. جاده گردشگری در نیشه
4. ییلاق سردره
5. پارک طبیعی کویمکال
6. دره خانقاه وگلال

تصاویر

منبع تصاویر: https://1x.com/member/arasbabaie

پانویس

جستارهای وابسته

• ملا محمد زاهد ضیایی پاوه‌ای