8.4K
بندر اَنزَلی ( تلفظ ) (به گیلکی: أنزِلي) که تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، بندر پهلوی نامیده میشد، یکی از مهمترین شهرهای گردشگری، از مراکز مهم ...
بندر اَنزَلی ( تلفظ ) (به گیلکی: أنزِلي) که تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، بندر پهلوی نامیده میشد، یکی از مهمترین شهرهای گردشگری، از مراکز مهم اقتصادی و یکی از قطبهای ورزشی در ایران است، و مرکز شهرستان انزلی محسوب میشود. مردم انزلی گیلک هستند و به زبان گیلکی سخن میگویند. انزلی بزرگترین و پرجمعیتترین شهر گیلک نشین جهان، پس از رشت است. این شهر دارای اولین و بزرگترین بندر ایران در سواحل جنوبی دریای کاسپین است و در استان گیلان واقع شده است. شهر انزلی پس از مرکز استان (رشت) پرجمعیتترین و بزرگترین شهر استان گیلان و یکی از متراکمترین شهرهای ایران از لحاظ تراکم جمعیت محسوب میشود. این شهر طبق آمار «پر بارانترین شهر ایران» است. شهر انزلی دارای آب و هوای مرطوب است و میزان بارندگی آن بسیار بالاست به طوری که سالانه متوسط ۱۸۹۲ میلیمتر بارندگی، در این شهر گزارش میشود، میزان رطوبت نسبی در این منطقه، در سال بین ۷۱ تا ۹۷ درصد در نوسان است. شهر انزلی در غرب استان گیلان قرار داشته و به واسطه سواحل خزر و تالاب بینالمللی بندر انزلی از چند جزیره و شبه جزیره تشکیل شدهاست که به واسطه پل به هم مرتبط هستند. نام انزلی به پیشینه تاریخی اش در بیشتر شهرهای اروپایی شناخته شده است و به لحاظ وجود گمرک و ارتباط تجاری از زمانهای دور نزد تجار ایرانی و خارجی به دروازه اروپا شهرت یافته بود و اهالی این شهر به واسطه بندری بودن، بسیار زودتر از سایر نقاط ایران با دستاوردهای غرب آشنا شدند.طول نوار ساحلی شهرستان بندرانزلی حدود ۴۲ کیلومتر میباشد.
انزلی، اولین و تنها نامی نیست که برای این منطقه در طول تاریخ مورد استفاده قرار گرفتهاست و در دوران سلطنت خاندان پهلوی (از ۱۳۰۴ تا ۱۳۵۷) اسم آن به «بندر پهلوی» یا پهلوی ملقب شده بود ولی پس از انقلاب اسلامی اسم این بندر به نام پیشین خود، انزلی مبدل گشت. خلیج انزلی محلی امن برای پهلو گرفتن کشتیهای بزرگ تجاری و ماهیگیری بودهاست. از میان تعریفهای مختلف که دربارهٔ واژه «انزلی» وجود دارد قابل قبولترین معنی «انزل به معنی لنگر» انزلی = لنگرگاه است. نام این منطقه که صاحب یکی از بزرگترین مردابهای جهان «مرداب انزلی» است به زمانی قبل از آغاز شهرنشینی در این منطقه بازمیگردد. زیرا پیدایش جزیره و مرداب در این منطقه از قدمتی ۱۵۰۰۰ ساله برخوردار است. در کتاب رابینو سرکنسول انگلستان در رشت نوشته شده اهالی انزلی از منطقه انزان در شرق مازندران بهمنظور حفظ دژ نظامی به آن کوچ داده شدهاند و احتمال دارد نام انزلی تغییر یافته نام انزانی باشد.
ساکنین بندر انزلی را انزلی چی به معنی اهل انزلی خطاب میکنند. در برهان قاطع جسته و گریخته، به چند واژه گیلکی اشاره شده که از لحاظ سیر تحول تاریخی میتوانند قابل توجه باشند: پسوند «-چه» که همان «-یج» امروزین در زبانهای کاسپین است و پسوندی است برای انتساب به محل (مانند «یوشیج» - «اهل یوش»). اگرچه در تمامی نقاط شمالی ایران امروزه همان «-یج» (به استثنا تالشی «-ژ») به کار میرود اما پسوند «-چی» نیز در اصطلاح معروف «انزلی چی» (اهل انزلی) میتواند از همین ریشه باشد. ریشه این پسوند از «چیت» باستانی ایران است که در زبان فارسی به صورت «-زی» درآمدهاست (مانند: «رازی» - اهل ری، منسوب به شهر ری)" جغرافیدانان بر این باورند که انزلی جایی است که سه سوی آن، آب و یک سوی آن، خشکی است. هم رسته این واژه، واژگان دیگری نیز وجود دارد که آخرشان به «ج» ختم میشود و میتوان گفت که انزلی در اصل «انزلیج» بوده و انزلیج واژهای گیلکی و به معنای اسکلهای بوده که جلوی رودخانه برای پهلو گرفتن کرجیها میساختند و واژه انزلی چی برگرفته از واژه انزلیج میباشد.
خواهرخواندگی قراردادی است، بین دو شهر که برای ایجاد همبستگی و اتحاد بیشتر انسانی و فرهنگی بسته میشود. مفاد این قراردادها موضوعات فرهنگی اقتصادی و بازرگانی و اخیراً ورزشی را شامل میشود. خواهرخواندگی اصطلاحی است، که از ادبیات اروپا وارد دیگر کشورها شدهاست. علت بکارگیری واژه خواهرخواندگی، به این اعتبار است که در بیشتر زبانهای دنیا واژه شهر مؤنث است معمولاً دو شهر برای خواهر خواندگی باید دارای تشابهاتی باشند مثلاً: دو شهر تاریخی، دو شهر علمی یا دانشگاهی یا دو بندر یا حتی دو سمبل مشترک باشند که این انگیزه را ایجاد کند. رونق و رواج گردشگری بین دو شهر خواهرخوانده و نامگذاری متقابل نام خیابانهایی به نام شهر خواهر خوانده، از جمله نتایج اعلام خواهرخواندگی شهرها است.
دربهار سال ۱۳۹۰ بندر انزلی به خواهر خواندگی شهر «بروجرد» درآمد، که میتوان از یک دلیل به نزدیکی فرهنگی و اب و هوایی و دلیل دیگر قطب اقتصادی و … باشد. بایستی خاطر نشان کرد انزلی تا پیش از این با شهرهای خارجی هوء در ویتنام، قازان در تاتارستان و بندر اوکتائو در قزاقستان خواهرخوانده شده بود.
بندر انزلی در طول جغرافیایی ۴۹ درجه و ۲۸ دقیقه و عرض جغرافیایی ۳۷ درجه و ۲۸ دقیقه واقع شدهاست و ارتفاع آن از سطح دریا منهای ۲۶ متر میباشد. بندرانزلی از شمال به دریای خزر از جنوب به شهرستان صومعه سرا از شرق به شهرستان رشت و از غرب به شهرستان رضوانشهر متصل میباشد. شهرستان بندرانزلی در ناحیهای کاملاً جلگهای به صورت طولی و در ساحل دریای خزر واقع شده و دارای آب و هوای مرطوب میباشد. بخشی از محیط زیست طبیعی این شهرستان را دریا(۴۲ کیلومتر نوار ساحلی) و بخش مهم دیگر را اکوسیستم ارزشمند تالاب انزلی تشکیل میدهد. نام انزلی به پیشینه تاریخی اش در بیشتر شهرهای اروپایی شناخته شدهاست. فاصله مرکز شهر بندر انزلی تا تهران ۳۸۰ کیلومتر، تا مرکز استان ۴۰ کیلومتر و تا اولین فرودگاه ۳۵ کیلومتر میباشد. این شهرستان دارای آب و هوای مرطوب خزری میباشد. میزان بارندگی شهرستان بسیار بالا بوده بهطوریکه سالیانه متوسط ۱۸۹۲ میلیمتر بارندگی دارد بیشترین بارندگی در ماههای شهریور و مهر با ۴۴۰/۹ میلیمتر گزارش گردیدهاست. میزان رطوبت نسبی سالیانه بهطور متوسط حدود ۷۱ تا ۹۷ درصد و درجه حرارت محیط زیست بین ۳/۵ تا ۲۸ درجه سانتی گراد در نوسان بودهاست.
شهرستان انزلی دارای تاریخ دیرپایی است. «کارلاسرنا»، جهانگرد ایتالیایی که در دوره ناصر الدین شاه از ایران بازدید کردهاست به خاطر اقامت در بندر انزلی اطلاعات بسیار ارزندهای راجع به جمعیت، اشتغال، شهرسازی، صنایع دستی، نوع معماری ساختمانها، درختان، برج شمس العماره، قلعه در حال ویرانی انزلی، طبیعت و … شهر ارائه دادهاست.
انزلی بهطور کلی تابستانهای گرم و مرطوب و زمستانهای ملایم و گاها سرد دارد.
میانگین سالانه دمای هوا در بندر انزلی ۲/۱۶ درجه سانتی گراد است. میانگین حداکثر سالانه دمای هوا ۱۹/۲ و میانگین حداقل سالانه آن ۱۳/۲ درجه میباشد. اختلاف حداکثر و حداقل دمای سالانه ۵/۱ درجه است. میانگین دما در سردترین ماه یعنی فوریه ۷ درجه و در گرمترین ماه یعنی ژوئیه ۲۶ درجه سانتیگراد میباشد. میانگین دمای فصلی در بهار ۱۸/۵ درجه، در تابستان ۲۴/۷، در پاییز ۱۳/۸ و در زمستان ۷/۷ درجه میباشد. حداقل دمای گزارش شده ۱۱- درجه در ۱۱ فوریه ۱۹۷۲ و حداکثر دمای گزارش شده ۳۷ درجه در ۲۶ ژوئیه ۱۹۷۱ و ۲ اکتبر ۱۹۸۹ میباشد.
رطوبت نسبی هوامیانگین سالانه رطوبت نسبی هوا در بندر انزلی ۸۴ درصد میباشد. میانگین رطوبت نسبی در زمستان ۸۶/۷ درصد، در بهار ۸۲/۷، در تابستان ۸۰ و در پاییز ۸۶/۷ درصد میباشد. مرطوبترین ماه در بندرانزلی ماه مارس با ۸۸ درصد و خشکترین ماه آن ژوئیه با ۷۶ درصد رطوبت نسبی است، با اختلاف رطوبت ۱۲ درصد.
ابرناکیدر بندر انزلی از ۳۶۵ روز سال بهطور میانگین ۱۶۲ روز تمام ابری، ۹۹ روز نیمهابری و ۱۰۴ روز صاف میباشد. ابرناکی در انزلی در ماههای سرد سال مانند مارس بیشترین و در ماههای ژوئن و ژوئیه کمترین مقدار را دارا میباشد.
پر بارانترین شهر ایرانبندر انزلی از گذشته عنوان پر بارانترین شهر ایران را داشتهاست. به گفته رئیس اداره هواشناسی بندرانزلی در سال ۱۳۸۹: میانگین بارش ۵۰ ساله انزلی ۱۸۵۰ میلیمتر بودهاست و در سالهای(۱۳۷۶، ۱۳۷۹، ۱۳۸۳ و ۱۳۸۵) حتی بارشهای بالای دو هزار میلیمتر را نیز تجربه کردهاست. میانگین سالانه بارندگی در بندر انزلی ۱۸۵۳/۵ میلیمتر میباشد. کمبارانترین سال طی ۵۰ سال اخیر در انزلی سال ۱۹۷۱ با ۱۱۵۶/۲ میلیمتر و پربارانترین سال طی این مدت سال ۱۹۵۷ با ۳۰۲۰/۲ میلیمتر بارندگی میباشد. میانگین بارندگی فصلی این شهر در فصل بهار ۱۶۰/۹، در تابستان ۴۳۴/۳، در پاییز ۸۵۲/۶ و در زمستان ۴۰۵/۷ میلیمتر است؛ لذا فصل پاییز پربارانترین و فصل بهار کم بارانترین فصول این شهر را تشکیل میدهند. پربارانترین ماه در بندر انزلی اکتبر با میانگین ماهانه ۳۳۲ میلیمتر و کمبارانترین ماه آن ژوئیه با ۴۶/۲ میلیمتر بارش میباشد. تعداد روزهای بارندگی در بندر انزلی ۱۴۸ روز میباشد. ماه مارس با میانگین ۱۵/۵ روز بارندگی بیشترین تعداد روز و ماه ژوئیه با میانگین ۶ روز بارندگی کمترین تعداد روزهای بارانی را طی سال دارا میباشند. حداکثر بارندگی در ۲۴ ساعت در بندر انزلی به میزان ۳۵۳ میلیمتر در تاریخ ۱۷ سپتامبر ۱۹۶۲ ثبت شدهاست.
تعداد روزهای یخبنداندر بندر انزلی به سبب تأثیرپذیری مستقیم از دریای خزر، تعداد روزهای یخبندان در سال به مراتب کمتر از رشت است. تعداد روزهای یخبندان این شهر بهطور میانگین ۷ روز در سال است که در چهار ماه ژانویه، فوریه، مارس و دسامبر اتفاق میافتد و بیشترین روزهای یخبندان آن در ماههای فوریه (۳ روز) و سپس ژانویه رخ میدهد.
فشار هوامیانگین فشار هوای QFE ایستگاه انزلی ۱۰۱۹/۳ هکتوپاسکال میباشد. این مقدار از کمترین فشار که حدود ۱۰۱۲ هکتوپاسکال در ماه ژوئیه و بیشترین آن که حدود ۱۰۲۴ هکتوپاسکال در ماه دسامبر میباشد متغیر است. حداقل فشار QFE ثبت شده طی دوره آماری مورد مطالعه ۹۹۴/۸ هکتوپاسکال در ۲۹ ژوئن ۱۹۹۵ و حداکثر آن ۱۰۴۹/۲ هکتوپاسکال در ۱۶ مارس ۱۹۹۰ میباشد.
سمت و سرعت بادمیانگین سرعت باد سالانه در بندر انزلی ۳/۹ گره یا ۲/۲ متر بر ثانیه میباشد. کمترین سرعت باد حدود ۳/۴ گره یا ۱/۹ متر بر ثانیه در آوریل و ۳/۵ گره در ژوئیه و بیشترین آن حدود ۴/۳ گره یا ۲/۴ متر بر ثانیه در ژانویه و نوامبر میباشد. تندترین باد ثبت شده طی دوره آماری ۵۸ گره یا ۳۲/۲ متر بر ثانیه در ۳۰ اکتبر ۱۹۵۲ از جهت شمالی (۳۶۰ درجه) بودهاست. جهت باد غالب انزلی در ماههای مه، ژوئن، ژوئیه و اوت ۴۵ درجه (شمال شرقی)، در ماههای مارس، آوریل، سپتامبر و اکتبر ۳۶۰ درجه (شمالی) و در ماههای ژانویه، فوریه و نوامبر ۳۱۵ درجه (شمال غربی) و در ماه دسامبر ۲۷۰ درجه (غربی) میباشد.
عناصر دریایی اندازهگیری شده در ایستگاه ساحلی بندر انزلیایستگاه هواشناسی بندر انزلی علاوه بر عناصر جوی، وظیفه اندازهگیری برخی عناصر دریایی نظیر دما، شوری، PH، ارتفاع و پریود موج را رأس ساعات ۰۶ UTC و ۱۲ برعهده دارد. این اندازهگیریها از ابتدای سال ۱۳۸۴ بهطور منظم و مرتب انجام پذیرفت و سری دادههای عناصر فوق بهطور روزانه در بایگانی مرکز هواشناسی دریایی بندر انزلی موجود میباشد. حداکثر دمای آب اندازهگیری شده در ساعت ۰۶ از فروردین ۸۴ تا پایان آبان ۸۶، ۳۱ درجه در تاریخ ۱۹ مردادماه ۸۵ بوده و حداقل دمای آب در این مدت، ۳/۶ درجه در تاریخ ۹ دی ماه ۸۵ میباشد. میانگین شوری آب در انزلی حدود ۱۱ میباشد. میزان شوری در فوریه به حداقل میرسد و در حدود ۹/۸ میشود. این میزان در ماه ژوئن به حداکثر خود یعنی حدود ۱۲/۴ خواهد رسید. کمترین شوری ماهانه مشاهده شده طی سه سال اندازهگیری، ۹/۰۲ در سپتامبر ۸۶ و بیشترین شوری مربوط به ژوئیه ۸۴ و به مقدار ۱۵/۶ میباشد. میانگین PH آب در انزلی حدود ۸/۳ میباشد. میزان PH در ژانویه به حداقل میرسد و در حدود ۸/۱۶ میشود. این میزان در ماه ژوئن به حداکثر خود یعنی حدود ۸/۴۵ خواهد رسید. کمترین PH ماهانه مشاهده شده طی سه سال اندازهگیری، ۷/۸ در نوامبر ۸۶ و بیشترین آن مربوط به سپتامبر ۸۴ و به مقدار ۸/۵۷ میباشد. بیشترین ارتفاع موج ثبت شده از طریق اشل ارتفاع سنج ایستگاه هواشناسی انزلی ۲۰۰ سانتیمتر میباشد.
مردم بومی انزلی گیلک هستند و به زبان گیلکی سخن میگویند. انزلی بزرگترین و پرجمعیتترین شهر گیلک نشین جهان، پس از رشت است.
در گذشته شغل اکثریت مردم بندر انزلی صیادی (ماهیگیری) بودهاست. برنج کاری و کشاورزی نیز از دیگر مشاغل سنتی بندر انزلی محسوب میشود که کماکان در روستاهای شهرستان انزلی مرسوم میباشد. امروز مردم این شهر بیشتر به مشاغل اداری، دولتی و آزاد اشتغال دارند.
انواع ماهیان خزری عمدهترین سوغات خوراکی این شهرستان است ولی انواع سبزیجات محلی، سیر و ترشیجات محلی نیز برای عرضه به مسافران وجود دارد. بندر انزلی مرکز تولید بسیاری از صنایع دستی چوبین و همچنین صنایع مروار بافی است. بازار ماهی و بازار محلی شنبه بازار فرصتی برای خرید سوغات یا تهیه خوراکیهای محلی برای ایام اقامت در این شهر ساحلی است. از شیرینیها میتوان به حلوا عسلی، نباتی و… اشاره کرد.
امروزه اکثریت اهالی بندر انزلی را مسلمانان شیعه تشکیل میدهند و با توجه به آنکه بخشی از اهالی انزلی را ارمنیها تشکیل میدهند، مسیحیت نیز بخشی از جامعهٔ دینی این شهر را به خود اختصاص دادهاست. ارمنیها و مسلمانان از دیرباز در این شهر ساحلی زندگی مسالمتآمیزی بر مبنای همکاری، همیاری و احترام متقابل داشتهاند. این قرابت تا حدی بود که احمد نوریزاده بنیانگذار ارمنیشناسی فارسی و تنها شاعر غیرارمنی جهان که اشعار ارمنیاش در کتابهای کشور ارمنستان تدریس میشود، در این شهر ساحلی و در کنار دوستان و همسایگان ارمنیاش این زبان را فراگرفت و دفتردار کلیسای مریم مقدس انزلی از ارادتش به آقا سید نجفی روحانی محبوب و مردمی انزلی میگوید و میافزاید: خداوند انسان را یک نوع آفرید و همه مذاهب در نهایت برای راهنمایی انسان به خوبیها آمدهاند.
ساخت مساجد در شهر بندر انزلی از قدمت بالایی برخوردار است هر چند از تاریخ دقیق احداث اولین مسجد انزلی اطلاعاتی موثقی در دست نیست اما رابینو در سال ۱۹۱۱ میلادی مصادف با ۱۲۹۰ شمسی چنین مینویسد: چهار مسجد بنام مسجد خان که با یک تکیه بوسیلهٔ هاشم خان انزلی در اواخر دوره سلطنت محمد شاه ساخته شده و به آن مسجد جامع هم میگویند، مسجد سرخی که به وسیلهٔ طایفه سرخی ساخته شد، مسجد استاد محمد رضی که بنام آخر مسجد نیز معروف است به وسیلهٔ استاد محمد رضی بنا شده و به تازگی به وسیلهٔ عمید همایون مرمت گردید و مسجد تازه که به وسیلهٔ حاج شفیع آقا مجتهد بنا گردید.
ارمنیها در انزلی کلیسا و گورستان دارند که اکنون جزو بناهای تاریخی بندرانزلی محسوب میشوند. در گذشته جمعیت ارمنیهای انزلی به ۴ هزار خانوار میرسید که امروزه شمار ارمنیهای انزلی حدود ۲۳ خانوار و کمتر از ۵۰ نفر میرسد.
داشتن نرخ بالای تحصیلات و ارتباط و تعامل بسیار با گردشگران داخلی و خارجی باعث رشد فرهنگی شهروندان شدهاست.
انزلی دارای پنج کتابخانه میباشد:
جمعیت شهرستان انزلی در سال ۱۳۷۰، برابر با: ۱۲۲٬۰۶۸ نفر بوده که بر اساس آمار سال ۸۵ جمعیت این شهرستان ۱۳۳٬۱۳۴ نفر بوده که جمعیت شهر بندر انزلی در سال ۱۳۷۵ ش برابر با: ۹۸٬۵۴۴ و در سرشماری سال ۱۳۸۵ برابر با: ۱۱۰٬۶۴۳ نفرو بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود۱۴۸،۵۶۴نفر بوده. مساحت شهرستان انزلی بالغ بر ۳۱۵ کیلومتر مربع میباشد که سهم مساحت شهری آن حدود ۶۰ کیلومتر مربع بوده و با توجه به تمرکز جمعیت، شهر انزلی یکی از متراکمترین شهرهای ایران است.
با توجه به وجود اداراتی نظیر:
و با توجه به اقلیم و موقعیت جغرافیایی بندر انزلی قطب اقتصادی و صنعت گردشگری استان گیلان و شمال کشور محسوب میگردد.
بندر انزلی بزرگترین بندر شمال ایران و از فعالترین بندرهای حاشیه دریای خزر است. مرز انزلی پنجمین مرز فعال ایران است و ۷/۳ درصد از ترانزیت ورودی به ایران از طریق این مرز انجام میشود. بیش از ۵۰ درصد حمل و نقل کالای گیلان از طریق این مرز انجام میشود. از مرز دریایی انزلی سالانه بیش از ۴ میلیون تن کالا وارد و بیش از ۲۸۸ هزار تن سوخت و ۵۵ هزار تن کالای غیرنفتی بهطور حمل و نقل ترکیبی از طریق این بندر به داخل یا خارج کشور ترانزیت میشود. با طرح شیوههای جدید ترانزیت چون کریدور شمال- جنوب، وجود منطقه آزاد تجاری-صنعتی انزلی اهمیت بیشتری یافتهاست. این بندر کشتی رورو (Roll-on/roll-off) هم دارد که ترانزیت جادهای را تسهیل میکند.
از ویژگیهای تأسیسات بندر انزلی میتوان به:
منطقه آزاد تجاری-صنعتی انزلی یکی از «مناطق آزاد هفتگانه ایران»، در استان گیلان است که در راستای اهداف اقتصادی این کشور، در سال ۱۳۸۴ شمسی به مرکزیت شهرستان انزلی با قرارگیری بندر کاسپین و فاز تجاری منطقه آزاد در شهرستان انزلی و با در نظر گرفتن محدودهای پیرامونی شامل شهرستان انزلی و شهرستان رشت تأسیس شد. از سال ۱۳۹۲ با افزایش محدوده، این منطقه در پهنه آبی، خاکی و ساحلی سه شهرستان رشت، انزلی و آستانه اشرفیه در شمال ایران، منطقه جنوب دریای خزر و در مسیر کریدور شمال–جنوب واقع گردیدهاست.
تکمیل طرح راهاندازی راهآهن قزوین، رشت و بندر انزلی میتواند کمک شایانی در رشد اقتصادی ایران و به طبع استان گیلان و بندر انزلی باشد. تکمیل این طرح میتواند تأثیر به سزایی در رشد صنعت حمل و نقل در ایران داشته باشد. موقعیت استراتژیک بندر انزلی در در دریای خزر و هزینه کمتر حمل و نقل بار از طریق راهآهن و کشتی موجب افزایش اهمیت اتمام هر چه سریعتر این طرح میگردد. خط آهن قزوین - رشت - انزلی - آستارا به عنوان یکی از قطعات کریدور شمال به جنوب برای منطقه اهمیت دارد. در صورت تکمیل این کریدور بسیاری از کشورها ترجیح میدهند به دلیل کوتاه بودن طول مسیر و ارزان شدن هزینههای حمل و نقل، جابهجایی کالای ترانزیتی خود را از طریق این کریدور و کشور ایران انجام دهند که این امر موجب افزایش درآمد کشور از محل ترانزیت خواهد شد.
دریای کاسپین، سواحل ماسهای، تالاب بینالمللی انزلی، پلهای تاریخی انزلی و غازیان، پارک ساحلی (بلوار)، کاخ موزه نیروی دریایی، موج شکن، مناره یا برج ساعت، عمارت قدیمی دادگستری برخی از دیدنیهای شهر انزلی بهشمار میروند که منطقه آزاد تجاری، اقتصادی و موقعیت استراتژیک شهر انزلی از لحاظ جادهای سالانه موجب جذب تعداد زیادی توریست و گردشگر داخلی و خارجی میباشد.
بندر انزلی در سالیان دور لقب دروازه ایران و اروپا را یدک میکشید. موقعیت استراتژیک اولین بندر شمال ایران سبب شد تا این شهر بسیار زودتر از بسیاری از شهرهای ایران با فرهنگ و دستآوردهای غربی آشنا شوند و در بسیاری از موارد جزء اولینها باشد -:
از حرکات مهم در دوران نادر شاه را میتوان تلاش برای تشکیل نیروی دریایی ایرانی در دریای خزر نام برد. او برای نیل به این هدف جان التون انگلیسی را برای تأسیس یک کارخانه کشتیسازی در انزلی منصوب کرد و لقب جمال بیگ به او داد. او که قبلاً دو کشتی در قازان برای رود ولگا ساخته بود، از طرف نادرشاه مأمور شد که سواحل خزر را بررسی کند. او موفق شد یک کشتی با ظرفیت ۲۰ توپ بسازد که گزارش شده بهتر از کشتیهای روسی در خزر بود. اولین کارخانه جات نساجی سال ۱۲۹۷ هجری شمسی. قدیمیترین کلیسای ارامنه ایران. اولین کارخانه آبنباتسازی و بستنی در ایران. اولین پل متحرک در ایران سال ۱۳۰۸ هجری شمسی. قدیمیترین برج اداری در ایران. معروف به برج ساعت امروزی.
اسکله انزلی یا مجتمع بندری انزلی بندرگاهی در جنوب دریای خزر واقع در شهرستان انزلی است. این بندرگاه دارای رتبه سوم بین بنادر کشور بعد از امام خمینی و بندر شهید رجایی (بندر عباس) از لحاظ تناژ تخلیه و بارگیری است؛ و تاکنون برای این مجتمع بندری نامی انتخاب نشده و نام این مجتمع بندری منسوب به شهر بندر انزلی است.
این اسکله در سال ۱۳۰۶ که تحت مدیریت کشور روسیه بود، به مقامات دولتی وقت تحویل داده شد و در سال ۱۳۰۱ نیز اولین کشتی توسط آلمانیها از اروپا به بندر انزلی آورده شد. در سال ۱۸۹۵ میلادی برابر با ۱۲۷۴ خورشیدی کار بنای موج شکن غازیان به طول ۷۵۰ متر و موج شکن انزلی به طول ۵۲۰ متر شروع و در سال ۱۹۱۴ میلادی برابر ۱۲۹۳ خورشیدی پروژه احداث موج شکنها پایان یافت.
شهر بندر انزلی به عنوان نخستین شهری در ایران بود که صاحب شهرداری شد، که در آن زمان به آن بلدیه گفته میشد. تاریخ تأسیس بلدیه در بندر انزلی به سال: ۱۲۷۶ هجری شمسی بازمیگردد. بنای ساختمان شهرداری بندر انزلی با توجه به قدمت، در لیست میراث فرهنگی ایران قرار دارد. شورای اسلامی شهر بندر انزلی نیز به عنوان یک نهاد تصمیمگیر وظیفه نظارت بر عملکرد شهرداری را عهدهدار است.
بندرانزلی سابقاً دارای چندین قلعه و باستیان نظامی و چند منار بودهاست که متأسفانه به جز یک منار از بقیه آثاری به جای نماندهاست. ناگفته نماند که هماکنون در انزلی ساختمانهایی با قدمت ۱۲۰ تا ۱۵۰ سال نیز به چشم میخورد.
انزلی دارای خانههای بسیار بزرگ و حیاط دار بود که به مجتمع تبدیل شدهاست.
در اواخر نیمه اول قرن سیزدهم ناصرالدین شاه فرمان ساخت قصری در مرکز شهر را میدهد که بعدها این قصر به شمسالعماره مشهور میشود. ساختمان شمسالعماره معروفترین و بلندترین ساختمان شهر در انزلی قدیم بودهاست که در بلوار فوقانی کنونی در ۵طبقه ساخته شده بود. ناصرالدین شاه در سفرنامه بازگشت از اروپای خود مینویسد: ۴ ساعت به غروب مانده وارد انزلی میشویم. منزل ما در برجی است که به حکم ما، وزیر خارجه در زمان حکومت خود در گیلان بنا نهادهاست. بعد توسط میرزا محمد حسین به اتمام رسید و اندک کار باقیمانده آن توسط معتمد الملک به اتمام خواهد رسید. معتمد الملک مسئول نگهداری شهر و گماره والی گیلان بودهاست و با توجه به زمان سفر ناصر الدین شاه به اروپا، سال ۱۲۴۹ شمسی، سال ساخت شمسالعماره بودهاست. این تاریخ در کتاب ولایات دارالمرز ایران نوشته رابینو که تاریخ ساخت شمسالعماره را ۱۲۸۸ هجری قمری بیان کرده تطابق نسبی دارد. این برج ۵ طبقه و تماماً از سنگ و آجر بودهاست و ایوانهای آن از جنس چوب منقش بودهاست. ساختمان نمای بسیار زیبایی به دریا و جنگلهای اطراف شهر داشته، بهطوریکه ناصرالدین شاه در سفرنامه بازگشت از اروپا مینویسد:
پس از ناصرالدین شاه این ساختمان یکبار در سال ۱۲۸۶ شمسی به همت مردم شهر بازسازی میشود. اما در نهایت قسمتهای گچ بری شده و لوازم داخل آن توسط موسیو هانسیس مسئول مالیه گیلان در اواخر دهه ۱۲۹۰ از کاخ به بیرون برده و از کشور خارج میگردد. این بنا پس از احداث ساختمان شهرداری در سال ۱۳۰۶ بهطور کامل منهدم و در سال ۱۳۱۱ به جای آن حوضی به مساحت ۲۱۴ متر مربع ساخته شد.
کاخ باشکوه خوشتاریا یکی از با شکوهترین بناها مختص به تاجر روس که از اولین کسانی بود که صنعت برق را وارد ایران کرد. روایت است در دورانی که خبری از روشنایی برق نبود در شبهای مه آلود بندر انزلی این بنا با نور خود منظرهای زیبا را به وجود میآورد. بنای کاخ میان پشته که یکی از مشهورترین بناها از معماری دوران پهلوی محسوب میگردد، سال ۱۳۰۸ شمسی بر خرابههای کاخ خوشتاریا آغاز و بین سالهای ۱۳۱۳–۱۳۱۴ شمسی پایان یافت. مساحت زیر بنای آن ۱۱۶۸ مترمربع میباشد.
کاخ میان پشته، برج ساعت، ساختمان موزیک، پل غازیان، بنای شهرداری، سر در اداره بنادر و دریانوردی، بانک ملی انزلی، کلیسای مریم مقدس، منبع آب اداره بنادر، مناره مسجد قائمیه، ساختمان قدیمی دادگستری، مجموعه میدان امام، هتل گل سنگ، بلوار ساحلی، عمارت قاسم اف و ساختمان دبیرستان مهدخت (شرف) را از دیگر بناهای تاریخی ثبت شده شهرستان انزلی است.
این بنا در کهنه بازار انزلی واقع شده و از ساختههای دوره ناصرالدین شاه به سال ۱۳۰۳ ه.ق است.
این بنا در انتهای خیابان ابوذر (سپه) واقع شده و از آثار اواخر دوره قاجار به سال ۱۳۲۶ ه.ق است که توسط علی اف از بازرگانان انزلی- ساخته شدهاست. این بنا که به شیوه جدید و با دستگاههای دوش، وان و نمرههای خصوصی ساخته شده بود در ابتدا متشکل از دو بخش مردانه و زنانه بود که بعدها بخش زنانه آن برچیده شد و در بخش مردانه نیز تغییراتی از جمله افزودن بر تعداد نمرههای خصوصی آن صورت گرفت. بخش مردانه دارای فضای وسیع با خزینههای آب گرم و سرد است.
این بنا که مهمترین حمام تاریخی شهرستان انزلی بهشمار میرفته در اوایل دوره قاجار توسط امیر هدایت الله فومنی معروف به گیلانشاه (مقتول ۱۲۰۰ ه.ق) ساخته شده و به هنگام مسافرت و اقامت شاهان قاجار در انزلی مورد استفاده آنان قرار میگرفت. حمام شاه انزلی که به سبک دیگر حمامهای قدیمی ساخته شده و دارای کاشیکاری زیبایی بوده در دوره اخیر ویران شدهاست.
به سال ۱۲۸۱ خورشید، از شگفتیهای حمام سنگی، نحوه گرم شدن و ماندگاری آب در خزینه آن بود. از تاریخچه این حمام اطلاعات کاملتری در دسترس نیست.
بازار کاسپین یکی از بزرگترین بازارها در بندر انزلی میباشد. این بازار از لحاظ موقعیت در یکی از بهترین مکانهای شهر بنا شدهاست. نزدیکی این بازار به شهر و همچنین خیابان پاسداران این بازار را به یکی از هدفهای مسافرین در روزهای تعطیل تبدیل نمودهاست. این بازار دارای پارکینگ اختصاصی نیز میباشد.
این بازار محل فروش صنایع دستی – پوشاک و … میباشد. اکثر اجناس موجود در این بازار اجناس روسی میباشد. این بازار یکی از بازارهای شلوغ انزلی میباشد. فروش اجناس به روز با قیمت مناسب از دلایل شلوغی این بازار میباشد. این بازار واقع در خیابان مطهری ابتدای خیابان ورزش میباشد.
یکی از زیباترین جاذبههای گردشگری و توریستی شهر انزلی میباشد. این بازار در کنار ساحل زیبای بندر انزلی ساخته شده و یکی از پر رفتوآمدترین بازارهای شهرستان انزلی میباشد. تنوع در قرفههای این بازار دست شما را برای خرید بازمیگذارد. یکی از مزیتهای این بازار وجود پارکینگ اختصاصی به طول ۲ کیلومتر میباشد.
قدمت این بازار به بیش از ۷۰ سال پیش بازمیگردد. این بازار که در مرکز شهر انزلی قرار دارد و از گذشتههای دور از روستاهای اطراف انزلی و سایر شهرهای از شهرهای دور و نزدیک گیلان، تولیدات خود را اعم از میوه و سبزی و صیفی تا حصیر و زنبیل و رب انار و زیتون و مرغ و خروس و دست بافتههای زیبای پشمین را به این بازار میآوردند. این بازار در مرکز شهر انزلی در خیابان میرزا کوچک خان برپا میگردد.
بازار گیلار واقع در غازیان میباشد و بیشتر کالاهای ارائه شده در این بازار از اجناس ترک و روس میباشد.
یکی دیگر از بازارهای انزلی بازار سپه میباشد که در میدان امام خمینی - خیابان ابوذر غفاری (خیابان سپه) قرار دارد.
در سال ۱۳۰۴ شمسی زمینی که متعلق به چند نفر از اشخاص معروف شهرستان انزلی بود به همت یکی از تجار شهر بنام، یوسف زمانی خریداری و وقف مردم گردید که تا به امروز نیز به عنوان گورستان اصلی بندر انزلی مورد استفاده قرار میگیرد.
این قبرستان در محله کولیور بندر انزلی میباشد.
بندر انزلی با بیش از ۱۴۵۰۰ ورزشکار سازمان یافته با نسبت جمعیت شهری مقام اول کشور را از لحاظ تعداد ورزشکار به خود اختصاص دادهاست.
باشگاههای ورزشی متعددی در انزلی در زمینههای فوتبال، بدنسازی، فوتسال، شنا، تکواندو، بسکتبال، نجات غریق، واترپولو، قایقرانی، بوکس، کاراته، جودو، کانوپولو، بدمینتون و… فعالیت مینمایند. ورزشکاران شهر انزلی در رشتههای مختلف همواره در سطح اول کشور ایفای نقش میکنند، از جمله قهرمانان قایقرانی این شهر هرسال از مسابقات قایقرانی آسیایی همواره افتخارات متعدد و مدالهای رنگارنگی را به ارمغان میآورند.
بندرانزلی باشگاه معروفی به نام ملوان دارد
در شهر انزلی باشگاههای ورزشی متعددی مشغول به فعالیت هستند که برخی از آنها عبارتند از:
بندر انزلی یکی از زیباترین شهرهای ایران است که در آن مرداب، دریا، ساحل و چمنزار با یکدیگر تلاقی میکنند و چشماندازی بدیع و خیالانگیز میآفریند. بندر انزلی با داشتن جاذبههای دلانگیز و طبیعی سالانه پذیرای میلیونها گردشگر از اقصی نقاط کشور و جهانگردان خارجی است. بندر انزلی به علت دارا بودن شرایط اقلیمی خاص و داشتن وجه تشابه با زیباترین شهرهای جهان توانسته تاکنون با شماری از این شهرها از کشورهای فرانسه، ایتالیا، لهستان و… توافقنامه خواهرخواندگی امضا کند.