معرفی و اطلاعات کامل شهر زاهدان
- شما اینجا هستید:
-
خانه
-
استان ها
-
سیستان و بلوچستان
- زاهدان
15.4K
زاهدان
زاهِدانْ یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان سیستان و بلوچستان و در محدوده شمالی استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. نام پیشین این شهر «دزآپ» بوده که...
معرفی شهر زاهدان
زاهِدانْ یکی از کلان‌شهرهای ایران و مرکز استان سیستان و بلوچستان و در محدوده شمالی استان سیستان و بلوچستان قرار دارد. نام پیشین این شهر «دزآپ» بوده که در زمان رضا شاه به «زاهدان» تغییر یافته‌است. زاهدان از سمت شمال به شهرستان زابل و، از سمت جنوب به شهرستان خاش، از سمت شرق به کشورهای افغانستان و پاکستان و از سمت غرب به شهرستان فهرج منتهی می‌شود. آب و هوای زاهدان در بیش‌تر روزهای سال گرم و خشک است. شب‌های تابستان آب و هوای این شهر رو به سردی می‌گراید. آب آشامیدنی زاهدان لوله‌کشی آب شیرین بوده و از طریق انتقال آب چاه نیمه‌های سیستان و چاه‌های نیمه عمیق پیرامون خود شهر تأمین می‌گردد. زاهدان به جهت مرزی بودن، از موقعیت استراتژیک جغرافیایی و تجاری و نظامی و شرایط خاص برخوردار است؛ به گونه‌ای که از یک‌سو راه‌آهن پاکستان که از مرز میرجاوه وارد ایران می‌شود و از سوی دیگر راه‌آهن سراسری ایران به این شهر منتهی می‌شود.و از سوی دیگر در نزدیکی به میل سه جانبهٔ ایران و پاکستان و افغانستان قرار دارد
زاهدان شهری نوبنیاد است که در ۵۱۷ کیلومتری شرق شهرکرمان و نیز در نزدیکی کشور پاکستان واقع شده‌است. این شهر از طریق راه زمینی از سمت شمال به مشهد و از سمت جنوب به چابهار مرتبط شده و همچنین دارای ایستگاه راه‌آهن و فرودگاه بین‌المللی است. زاهدان از لحاظ مختصات جغرافیایی در ۶۰ درجه و ۵۱ دقیقه و ۲۵ ثانیهٔ طول شرقی و ۲۹ درجه و ۳۰ دقیقه و ۴۵ ثانیهٔ عرض شمالی واقع شده‌است. اختلاف زمان زاهدان با تهران ۳۶+ دقیقه و با گرینویچ ۲۴۶+ دقیقه‌است.
نام‌شناسی
بعلت چشمه‌های که از زیر زمین می‌جوشیده و بعد از جاری شدن در ریگ فرومی‌رفته به این منطقه دوزاپ می‌گفتند. همچنین گفته شده که نام پیشین این شهر «دزاپ» بوده‌است.
واژهٔ «زاهدان» در سال ۱۳۰۸ خورشیدی، در زمان رضاشاه به این شهر اطلاق گردید.
در آن سال پس از پایان دادن به ناامنی‌های ایجادشده توسط دوست‌محمدخان بارکزائی به‌دست تیمسار امان‌الله جهانبانی، رضاشاه از راه بیرجند و زابل به دزدآب سفر کرد. در این سفر محمدابراهیم علم (امیر شوکت‌الملک دوم)، سردار قائنات، و غلامحسین خان عامری (سردار مجلل) نیز همراه او بودند. به روایتی رضاشاه در راه از شوکت‌الملک علم دربارهٔ وجود ویرانه‌های شهری آباد و قدیمی در نزدیکی زابل به نام زاهدان کهنه خبردار می‌شود و پس از رسیدن به شهر تصمیم به زنده کردن این نام قدیمی می‌گیرد و آن را برای دزدآب برمی‌گزیند.
تاریخچه
پیش از جنگ جهانی اول
زاهدان تا پیش از وقوع جنگ جهانی اول، روستای کوچک و دورافتاده‌ای به نام «دُزآپْ» بود؛ که ساکنان آن آب آشامیدنی و کشاورزی مورد نیاز خود را از طریق چند رشته قنات در پیرامون روستا تأمین می‌نمودند.
پیش‌تر در منطقهٔ شمالی شهر کنونی زاهدان و بر فراز کوه‌های این منطقه، دژ کوچکی قرار داشته که مردمانی در پیرامون این دژ سکنی گزیده بودند. این افراد از طریق تجارت و کشاورزی به زندگی خود ادامه می‌دادند.
پس از جنگ جهانی اول
به‌جهت نزدیکی دزداب به دو کشور افغانستان و پاکستان و موقعیت مناسب تجاری آن با کشور هند، دولت وقت ایران با فرستادن مأموران دولتی به این روستا و بررسی کم‌وکاستی‌های آن، زمینهٔ تأسیس مراکز مختلف دولتی را در دزداب فراهم آورد. گروهی از افراد متخصص اهل بلژیک نیز برای تأسیس ادارهٔ گمرک وارد این روستا شدند.
شمار اداره‌ها و مراکز دولتی دزداب و کارمندان زابلی که در این مراکز مشغول به کار بودند، روز به روز بیش‌تر می‌شد؛ از همین‌روی برخی از بازرگانان و تاجران برای خرید و فروش و رفع نیازهای روزانهٔ مردم به این روستا آمده و ساکن آن شدند. اغلب بازرگانان اهل کشور هند بودند.
مجلس شورای ملی در سال ۱۳۰۲ خورشیدی دستور تأسیس و آبادانی زاهدان را داد. در سال ۱۳۰۹ خورشیدی به پیشنهاد تیمسار جهانبانی و به دستور رضا شاه، نام شهر از دزاپ به زاهدان تغییر کرد. معماری زاهدان با توجه به آب و هوای گرم‌سیری آن و به پیروی از معماری شهرهای باستانی ایران توسط معماران ایرانی تهیه شده‌است. راه‌اندازی راه‌آهن کویته-زاهدان از نخستین نشانه‌های شهرنشینی در این شهر به‌شمار می‌رود.
بازرگانان هندی نیز برای خرید و فروش کالاهای مورد نیاز مردم، برای خود دکان‌هایی ساختند؛ تعدادی از بازاریان اهل مشهد و یزد و شماری از کارگران بلوچ نیز به این شهر آمده و در آن سکونت گزیدند. در این دوره، بسیاری از بازرگانی منطقه در دست اهالی یزد بود و در این زمینه با سیک‌های هندی زاهدان رقابت داشتند.
محدودهٔ شهری زاهدان در این دوران به فاصلهٔ میان خیابان تهران از یک سو و خیابان پشت شهرداری از سوی دیگر محدود شده‌بود. برق‌رسانی در شهر زاهدان در سال ۱۳۲۸ خورشیدی انجام شد. کارخانهٔ برق زاهدان در ابتدای خیابان سنایی قرار داشت و بانی آن یکی از اهالی یزد به نام «رزاق‌زاده» بود. وی همچنین ایجادکنندهٔ اولین باغ در زاهدان به نام کلاته رزاق‌زاده است که در جادهٔ زاهدان به خاش قرار دارد.
شهر زاهدان به خاطر حضور انگلیسی‌ها از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است که دارای آب لوله‌کشی شد. این لوله‌کشی البته در ایستگاه راه‌آهن شهر و برای خانه‌های کارکنان آن انجام شد. گسترش لوله‌کشی آب شهر توسط شهرداری در سال ۱۳۳۵ انجام گرفت.
در سال‌های ۱۳۲۷ و ۲۸ در زاهدان دو دبیرستان ساخته داشت به نام‌های پروین و ۱۵ بهمن. پس از آن نیز دبیرستان‌های تازه‌ای به نام‌های علم، امیرمعزی، شاه، شهناز، ایراندخت و ارم در شهر احداث شد. تنها بیمارستان شهر در این سال‌ها، بیمارستانی بود در پشت خیابان شهرداری که یک پزشک داشت. اهالی محل به خاطر سیاه‌پوست بودن این پزشک، این بیمارستان را به عنوان «بیمارستان دکتر سیاه» می‌شناختند. پس از آن، سازمان بهداری در ابتدای خیابان دکتر شریعتی، بیمارستانی به نام بیمارستان علم (بوعلی فعلی) احداث نمود.
جغرافیا
موقعیت جغرافیایی
زاهدان به‌عنوان مرکز استان سیستان و بلوچستان در شمال این استان و در فاصلهٔ ۱۴۹۴ کیلومتری جنوب شرق تهران واقع شده و ۱۳۸۵ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. این شهر از موقعیت جغرافیایی بسیار مناسبی برخوردار گشته و پاکستان، خراسان، کرمان را به هم متصل می‌کند.
آب و هوا
آب و هوای زاهدان در بیش‌تر روزهای سال گرم و خشک می‌باشد. در فصل تابستان روزهایی بسیار گرم و شب‌هایی با حرارت نسبی کم را تجربه می‌کند. معمولاً در این شهر برف نمی‌بارد. با این حال بیشترین میزان نزولات جوی در استان، مربوط به زاهدان و هم چنین شهرستان خاش می‌باشد که عمدتاً در فصل زمستان رخ می‌دهد. در ماه‌های دی و بهمن، آب و هوایی عمدتاً خنک و شب‌هایی سرد در این منطقه حاکم است.
آب‌ها
آب آشامیدنی موردنیاز زاهدان از طریق چاه‌ها، چشمه‌ها، رودها و قناتها تأمین می‌شده‌است. همچنین در حال حاضر آب قسمتی از شهر از طریق آبی که از شهرستان زابل، توسط لوله به زاهدان انتقال داده می‌شود تأمین می‌گردد. از جملهٔ رودهای شهر زاهدان می‌توان به رودهای اومار، کچه، لادیز، لار و میرجاوه اشاره کرد.
کوه‌ها
زاهدان به‌صورت گودالی بزرگ در میان کوه‌های مختلفی قرار گرفته‌است. از مهم‌ترین کوه‌های این شهر می‌توان کوه‌های اشتران (ارتفاع: ۳۰۱۲ متر)، انجیردان (ارتفاع: ۲۲۵۵ متر)، جیکو (ارتفاع: ۲۲۵۵ متر)، پیرخان (ارتفاع: ۲۲۲۱ متر) و ملک‌سیاه، لوچو و جککولی را نام برد کوهنوردان.
کشاورزی
درآمد برخی از ساکنان زاهدان از طریق کشاورزی تأمین می‌گردد. از جملهٔ محصولات کشاورزی این شهر می‌توان جو، ذرت دانه‌ای، ذرت علوفه‌ای، سبزیجات، علوفه، گندم، گیاهان و نیز محصولات باغی و صیفی را بیان کرد؛ که البته سبزی درجه ۱ زاهدان از شهرستان خاش تأمین می‌شود.
جمعیت
جمعیت زاهدان برپایهٔ سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی مرکز آمار ایران بالغ بر ۵۸۷٬۷۳۰ نفر بوده که از این جهت، دوازدهمین شهر پرجمعیت ایران محسوب می‌شود. برپایهٔ همین آمار در سال ۱۳۹۵ از مجموع جمعیت زاهدان، ۲۹۹٬۵۵۰ نفر مرد و ۲۸۸٬۱۸۰ نفر زن بوده‌اند. همچنین شمار خانوارهای ساکن این شهر در این سال بالغ بر ۱۴۶٬۷۱۷ خانوار بوده‌است.
مردم
ساکنان زاهدان را بلوچ‌ها و زابلی‌ها و بیرجندی و یزدی و مهاجرین دیگر تشکیل می‌دهند، که در زاهدان مردم به زبان بلوچی و گویش سیستانی و زبان فارسی تکلم می‌کنند.
آداب و رسوم
از جملهٔ مراسم مذهبی زاهدان که توسط مردم برگزار می‌شود، می‌توان به جشن‌های عید فطر، عید قربان، عید غدیرخم، همایش ختم صحیح بخاری، ولادت چهارده معصوم، نیمه شعبان و یادواره‌های شهدای و….
خوراکی‌ها
فهرست خوراکی‌های زاهدان می‌باشد:
- آبگوشت (هَتوک به زبان بلوچی)
- تجگی
- شیرمال
- شیلانج
- قلیفی
- قتلمه
- کباب تنورچه
- کشک سفید (هوروت به زبان بلوچی)
- اناردانه (هَناردان)
- کلوچه محلی
- خرما
صنایع دستی
فهرست صنایع دستی زاهدان:
- آینه‌دوزی
- سکه‌دوزی
- سوزن‌دوزی بلوچی
- قالی‌بافی
- حصیربافی
- سفالگری
- گلیم‌بافی
دانشگاه‌ها
زاهدان به دلیل مرکزیت استان، دارای ساختار خدماتی بوده و شهری دانشگاهی، فرهنگی و مذهبی محسوب می‌شود؛ چراکه حدود ۶۰٬۰۰۰ نفر دانشجو در، دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه پیام نور، مراکز علمی-کاربردی، موسسات غیرانتفاعی و دانشکده علوم قرآنی این شهر مشغول به تحصیل بوده و به همین جهت از سرانهٔ دانشجویی بالایی برخوردار است.
دانشگاه سیستان و بلوچستان
.
این دانشگاه که در زاهدان دانشگاه ملی معروف است زیباترین دانشگاه ایران می‌باشد. همچنین این دانشگاه از نظر وسعت دومین دانشگاه بزرگ ایران محسوب می‌شود. این دانشگاه ازنظر سطح علمی و امکانات یکی از دانشگاه‌های تراز اول ایران به‌شمار می‌آید.
دانشگاه علوم پزشکی زاهدان
این دانشگاه فعالیت رسمی خود را اواخر دهه ۱۳۶۰ شروع کرد. این دانشگاه از نوامبر ۲۰۱۶ میلادی در رتبه‌بندی ESI دوازدهمین دانشگاه علوم پزشکی برتر ایران است.
دانشگاه شهید مطهری پردیس زاهدان
پردیس زادهدان دانشگاه شهید مطهری به عنوان شعبه ای از دانشگاه شهید مطهری تهران در سال ۱۳۷۵ فعالیت خود را آغاز کرد. این پردیس در حال حاضر در دو رشته فلسفه و کلام و فقه و مبانی حقوق در دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد از طریق آزمون سراسری دانشجو می پذیرد.
دانشگاه آزاد اسلامی
دانشگاه پیام نور
مؤسسهٔ غیرانتفاعی هاتف
مؤسسهٔ غیرانتفاعی پرتو
استانداری و شهرداری
استانداری
استانداران سیستان و بلوچستان پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، غلامرضا دانش‌نارویی از اسفند ۱۳۵۷ تا مرداد ۱۳۵۸، حبیب جریری از مرداد ۱۳۵۸ تا دی ۱۳۵۸، حمید بهرامی از دی ۱۳۵۸ تا تیر ۱۳۵۹، منوچهر محمدی از شهریور ۱۳۵۹ تا بهمن ۱۳۶۰، محمدتقی عاقبت‌رفعت از بهمن ۱۳۶۰ تا تیر ۱۳۶۲، سید احمد نصری از تیر ۱۳۶۴ تا آبان ۱۳۶۴، محمود اشجع از دی ۱۳۶۴ تا مهر ۱۳۶۸، محمود حجتی از مهر ۱۳۶۸ تا شهریور ۱۳۷۳، وجیه‌اله آقاتقی از شهریور ۱۳۷۳ تا دی ۱۳۷۳، علی‌بخش جهانبخش از دی ۱۳۷۳ تا مهر ۱۳۷۶، سید محمود حسینی از مهر ۱۳۷۶ تا تیر ۱۳۸۱، حسین امینی از تیر ۱۳۸۱ تا شهریور ۱۳۸۴ و حبیب‌اله دهمرده از شهریور ۱۳۸۴ تا شهریور ۱۳۸۷ بوده‌است و در حال حاضر علی اوسط هاشمی از جانب دولت حسن روحانی سکان دار استانداری استان سیستان و بلوچستان می‌باشد.
شهرداری
شهرداری زاهدان در سال ۱۳۲۵ خورشیدی باعنوان بلدیه تأسیس شد. شمار کارکنان این نهاد در ابتدای راه‌اندازی بالغ بر ۱۱ نفر بوده که وظیفهٔ پاکسازی شهر و آبرسانی به نقاط مختلف آن را برعهده داشته‌است.
پس از پیروی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، شهرداری زاهدان صاحب درجهٔ ۸ شهرداری، ۱۸۶ پست کارمندی و ۳۶۰ پست کارگری شد. در سال ۱۳۷۴ خورشیدی، این شهر به ۳ منطقه و ۹ ناحیهٔ شهرداری تقسیم گردید. زاهدان تاکنون ۴۰ شهردار مختلف را به خود دیده‌است.
صدا و سیما زاهدان
صدا
رادیو زاهدان در سال ۱۳۳۸ خورشیدی راه‌اندازی شد و از سال ۱۳۳۹ خورشیدی با فرستندهٔ کالینز شروع به فعالیت کرد. این فرستنده پرقدرت‌ترین فرستندهٔ شرق ایران بوده و برنامه‌های داخلی و خارجی مرکز را تحت پوشش خود قرار داده بود.
شبکهٔ استانی صدای مرکز سیستان و بلوچستان در سال ۱۳۸۰ خورشیدی راه‌اندازی شد. این امر سبب افزایش میزان تولید و پخش برنامه‌های رادیویی در این مرکز گردید. امروزه صدای مرکز سیستان و بلوچستان با دارا بودن ۶ مرکز رادیویی و ۴ استودیوی پخش، یکی از مهم‌ترین مراکز صدا در ایران به‌شمار می‌رود.
سیما
پیش از راه‌اندازی شبکه استانی هامون، تلویزیون زاهدان هر هفته ۵ ساعت برنامهٔ تلویزیونی پخش می‌کرد. پس از افتتاح این مرکز در سال ۱۳۸۲ خورشیدی، میزان برنامه‌های تولیدی آن به ۷ الی ۸ ساعت در روز افزایش یافت.
از مهم‌ترین فیلم‌های سینمایی تولید این مرکز در سال‌های اخیر می‌توان به «تب پنهان»، «چاه فرشته» و «دور از هیاهو»، از مهم‌ترین سریالها می‌توان به《شمبل و شاهی》، «بازگشت به خانهٔ پدری»، «خاطرات خاموش»، «در مسیر کوچ» و «رودخانهٔ سرباز»، «ستاره‌های شرق»، «گل‌فشان‌ها» و «مستند کوه خواجه» و از مهم‌ترین برنامه‌های کودک می‌توان به «عروسک مهربانی و صحرا» و «قصه‌های شهر سوخته» اشاره کرد.
مراکز فرهنگی، تاریخی و تفریحی
- کوهستان پارک (آستان مقدس پنج شهید گمنام)
- مجتمع فرهنگی، تفریحی لادیز
- مجتمع تفریحی ایران بلوچ
- مجتمع تفریحی براسان
- مجتمع سنتی شبستان
- مجتمع تفریحی گراناز
- بوستان فرهنگیان
- سینما اشراق
- کتابخانهٔ عمومی استاد کامبوزیا
- پارک لاله
- باغ خانواده
- پارک ملت
- موزهٔ شهدا
- موزهٔ منطقه‌ای جنوب شرق ایران
- موزه پست
- باغ خاتم
- مجتمع تفریحی امام زمان (عج)
- باغ امام علی (ع)
- پارک شادی
- خانه ابویی
بیمارستان‌ها
- بیمارستان بوعلی
- بیمارستان فوق تخصصی چشم پزشکی الزهرا (س)
- بیمارستان حضرت علی‌اصغر
- بیمارستان پیامبراعظم
- بیمارستان امام علی
- بیمارستان تأمین اجتماعی
- بیمارستان خاتم‌الانبیا
- بیمارستان نبی اکرم
جستارهای وابسته
- نیروگاه گازی زاهدان
- بمب‌گذاری ۱۳۸۹ در زاهدان
- بمب‌گذاری ۱۳۸۸ در زاهدان
پیوند به بیرون
- دانشکده فنی سما زاهدان
- گالری عکس از شهر زاهدان
- پرتال شهرداری زاهدان
- وب‌گاه زاهدان‌پرس
- وب‌گاه زاهدان‌نیوز
- پورتال استان سیستان و بلوچستان
- دانشگاه سیستان و بلوچستان
- دانشگاه پیام نور سیستان و بلوچستان
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی-درمانی زاهدان
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان
- وب‌گاه صدا و سیمای مرکز سیستان و بلوچستان
- سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی زاهدان
- وب‌گاه هفته‌نامهٔ صبح زاهدان
- اطلاعات کامل شهری اقتصادی اجتماعی و اقامتی شهر زاهدان در پرتال جامع شهرداری زاهدان
منابع
روستاهای شهر زاهدان
گالری تصاویر زاهدان
اماکن گردشگری و تفریحی شهر زاهدان
تازه ترین اخبار شهر زاهدان
خاطرات شما از سفر به زاهدان نگارش خاطره
